Żołnierze Wyklęci z gminy Olsztyn
Strona główna » Aktualności » Żołnierze Wyklęci z gminy Olsztyn
,,Żołnierze Wyklęci"
z gminy Olsztyn
Od 2011 roku dzień 1 marca został ustanowiony świętem państwowym, poświęconym żołnierzom zbrojnego podziemia antykomunistycznego. Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” jest obchodzony corocznie.
Uczestnicy antykomunistycznego ruchu partyzanckiego określani są jako „żołnierze wyklęci”, „żołnierze drugiej konspiracji” czy jako „żołnierze niezłomni”. Propaganda Polski Ludowej żołnierzy podziemia niepodległościowego nazywała "bandami reakcyjnego podziemia".
Żołnierze wyklęci, żołnierze niezłomni to polskie powojenne podziemie niepodległościowe i antykomunistyczny, niepodległościowy ruch partyzancki, stawiający opór sowietyzacji Polski i podporządkowaniu jej Związkowi Radzieckiemu, toczący walkę ze służbami bezpieczeństwa ZSRR i podporządkowanymi im służbami w Polsce już od 1944 roku, kiedy na przedwojenne Kresy Wschodnie, II Rzeczypospolitej weszły wojska Związku Radzieckiego i postepujące za nimi oddziały tajnej policji radzieckiej o nazwie NKWD.
Jako ciekawostkę można podać, że pochodzący z Olsztyna Bolesław Haber przed wojną zatrudniony jako pomocnik sekretarza w Urzędzie Gminy w Olsztynie, w czasie II wojny światowej stał na czele II Inspektoratu Wołyńskiej Okręgowej Delegatury Rządu na Kraj w Łucku, właśnie na Wołyniu. W 1944 roku został aresztowany przez Rosjan wraz z żoną Jadwigą, dowódczynią łączniczek w tym inspektoracie. Oskarżono ich o zdradę ZSRR, prowadzenie kontrrewolucyjnej propagandy i udział w organizacjach kontrrewolucyjnych. Bolesław Haber został skazany na 10 lat łagrów. Jego żona na 8 lat. Przebywali w łagrach kazachstanskich i Kraju Krasnojarskim. Powrócili do kraju dopiero w 1955 roku.
Głównym celem walki żołnierzy niezłomnych była walka o wolną, suwerenną Polskę, gdzie sami obywatele w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich w głosowaniu tajnym wybiorą swoją władzę - prezydenta, posłów, senatorów, przedstawicieli w samorządzie, a nie będą oni narzucani przez obce mocarstwo, to znaczy Związek Radziecki.
Mieszkańcy gminy Olsztyn już w czasie II wojny światowej włączyli się czynnie do walki z wrogami Polski. Pierwsza placówka podziemna Związek Walki Zbrojnej na tym terenie powstała na przełomie 1939/40. Jej oganizatorem i dowódcą był kierownik Szkoły Podstawowej w Olsztynie Jan Combik. W 1940 roku placówka ta liczyła około 70 osób zgrupowanych w tzw. piątkach. Grupa ta włączyła się w szeregi AK Gmina Olsztyn wchodziła w skład Obwodu Częstochowa. Była to jednostka terytorialna Związku Walki Zbrojnej, a następnie Armii Krajowej. Operowała na terenie powiatu częstochowskiego i nosiła kryptonimy "Tkalnia", "Lilia", "Listopad" i "Bartosz". Wraz z Obwodem Włoszczowa AK i Obwodem Radomsko AK wchodziła w skład Inspektoratu Częstochowskiego Okręgu Radom-Kielce ("Jodła").
Jednym z podstawowych zadań było gromadzenie broni, którą w omawianym okresie zdobywano na Niemcach lub ją od nich kupowano. ZWZ przemianowano na Armię Krajową rozkazem Naczelnego Wodza gen. Władysława Sikorskiego z 14 lutego 1942 r., uznano bowiem ogólnonarodowy charakter tej podziemnej siły zbrojnej, nie jako związku, lecz armii „wszystkich żołnierzy w czynnej służbie wojskowej w kraju”, przystępując tym samym do zintensyfikowania tzw. „akcji scaleniowej”, zapowiedzianej przez gen. Sikorskiego, rozkazem Nr 2926 z 3 września 1941 r.
Częstochowski obwód AK składał się z 5 podobwodów, z których 3 włączone były do Rzeszy oraz miasta Częstochowa, gdzie kolejnymi komendantami byli: rtm. „Klin” (NN) - w 1942 r., kpt. Kucner oraz mjr Józef Parczyński „Świt” w 1943 r. Podzielone administracyjnie na 5 dzielnic (np. śródmieściem dowodził por. Stefan Czechowski „Los", a po nim por. Gerard Ober „Ludwik"), na swym terenie posiadało 6 kompanii. Pozostałe podobwody to I - z placówkami w Cykarzewie, Rudnikach, Wancerzowie, II (kryptonimy „Jodła”, „Iglarnia” ) - z placówkami Przyrów, Olsztyn placówka nr 5 – komendant podporucznik „Orlik”, Janów, Żarki. III - w Poczesnej z trzema placówkami IV - w Herbach z placówkami Gnaszyn, Blachownia. Herby oraz V - w Kłobucku z placówkami Ostrowy, Miedźno, Lipie, Krzepice, Przystajń .
Powiększenie szeregów oraz zapasów posiadanej broni umożliwiło również wiosną 1943 r. wysłanie w pole oddziałów partyzanckich. Wśród 33 dywersyjnych i partyzanckich oddziałów, jakie powstały w Okręgu, pięć (w sile 30-100 żołnierzy) działało w ramach Częstochowskiego Inspektoratu: 3 w obwodzie włoszczowskim , 1 w częstochowskim (ppor. Jerzego Kurpińskiego „Ponury") i 1 w radomszczańskim (ppor. Stanisława Sojczyńskiego „Warszyc. ) Placówka olsztyńska AK dysponowała aparatem radiowym. Często dostarczano do niej prasę konspiracyjną. W 1941 roku Jan Combik został aresztowany przez gestapo (nie wydał swoich towarzyszy broni), a następnie wywieziony do obozu śmierci w Auschwitz, gdzie został zamordowany. Kierownictwo placówki objął prawdopodobnie oficer AK Dunajewski. Członkowie olsztyńskiej organizacji brali czynny udział w dostarczaniu broni, żywności, lekarstw i środków opatrunkowych grupom partyzanckim działającym w okolicznych lasach. Brali udział w akcjach bojowych i w sabotażach, np. w wykonywaniu wyroków na funkcjonariuszach niemieckiej policji, żandarmerii oraz na konfidentach i w konfiskacie tzw. mienia niemieckiego . W okolicach m.in. Olsztyna i Złotego Potoku działała grupa partyzancka AK dowodzona przez wspomnianego por. Jerzego Kurpińskiego, ps.„Ponury".
W gminie Olsztyn działało również podziemie komunistyczne. Największy ich rozwój działań to miejscowość Zrębice. Mieszkał tam przedwojenny reemigrant z Francji Stanisław Łucki. Do działań konspiracji skrajnie lewicowej dokooptowano również rolnika ze Zrębic - Łyzcarza . Wtedy ustalone zostały nowe skrzynki terenowe i przejazdówki dla partyzantki komunistycznej. Były to Sokole Góry (leśniczówka Stanisława Graczyka), Zrębice - Wolnica. Ze skrzynki Stanisława Łuckiego w Zrębicach komuniści dostarczali literaturę propagandową do m.in. Przymiłowic, Zrębic, Siedlca, Julianki, Turowa i Olsztyna W tym samym czasie powstaje Komitet Gminny PPR z siedzibą w Zrębicach na gminy Olsztyn i Janów. W jego skład wchodzili: Stanisław Łucki (ojciec), Bieniek i Anatol Kowaluk – „Natan”.
Stanisław Łucki (ojciec), który po 1945 roku pełnił funkcję wójta gminy Olsztyn i jego syn - również Stanisław, oficer Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Częstochowie, przyczynili się już po wojnie do śmierci braci Zygmunta i Stanisława Palów - młodych żołnierzy niepodległościowego podziemia w Zrębicach, pierwszych poległych żołnierzy niezłomnych w gminie Olsztyn.
Z opowiadań mieszkańców gminy oraz akt zmarłych parafii Zrębice wynika, że zostali oni zabici 21.05.1945 roku o godzinie 4 rano, we śnie przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa. Niektórzy mówili wprost jak Lucjan Haber, że zastrzelił ich osobiście Stanisław Łucki - (syn), oprawca Urzędu Bezpieczeństwa. Po 1945 r. Stanisław Łucki (syn), organizował posterunki MO na terenie powiatu częstochowskiego. W latach 1945/1947 pełnił funkcję kierownika Wydziału do Walki z Bandytyzmem w PUBP w Częstochowie. Bierze on udział w ściganiu żołnierzy niepodległościowego podziemia właśnie m.in. oddziałów Jerzego Kurpińskiego „Ponurego”, i pierwszego komendanta Konspiracyjnego Wojska Polskiego, Stanisława Sojczyńskiego „Warszyca”. Awansuje w hierarchii wojska. Łucki jest majorem a na koniec służby podpułkownikiem. Po 1951 roku pracuje w strukturach UB we Wrocławiu. Umiera tam prawdopodobnie w 2002 r.
Wzajemna walka między AK a działaczami komunistycznymi nasilała się. Łucki, a także wspomniany Łyzcarz i Władysław Adamowski z Siedlca oraz inni komuniści traktowani byli jako zdrajcy przez żołnierzy AK „Ponurego”. Komuniści uważali majątki ziemskie w gminie Olsztyn np.: w Turowie , Bukownie czy Ciecierzynie za współpracujące z Niemcami i bezkarnie je okradali. Żołnierze AK oceniali, że takie postępowanie to czysty bandytyzm, a nie walka o Polskę. Kolejnym przykładem zbrodni funkcjonariuszy Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Częstochowie jest wydarzenie z dnia 27 października 1947 roku, kiedy to w Kusiętach zginął Alfred Kucharczyk zastrzelony przez funkcjonariuszy UB. Ścigani przez wiele lat za swoją działalność niepodległościową byli także Jan Biskup z Przymiłowic, skazany na karę śmierci zamienioną nastepnie, dzięki ofiarności i wytrwałości jego matki na dożywotnie więzienie i Zdzisław Zębik ze Zrębic również represjonowany przez władze komunistyczne po wojnie.
Zangażowana w walkę o wolną , demokratyczną Polskę w czasie wojny i po jej zakończeniu była również rodzina leśnika z Sokolich Gór Idziegio Haber. Wszyscy jego synowie byli włączeni w działalność konspiracyjną w AK, jak np. wspomniany wcześniej Bolesław. Niestety i oni byli tarktowani przez komunistów jako "bandyci". Dla przykładu Czesław Haber - sekretarz Nadleśnictawa Czarny Las został w 1950 roku zamordowany przez konfidentów UB. Stefan, Zygmunt i Jan Habrowie nie składają broni i walczą w oddziale partyzanckim Włodzimierza Musialika "Bolesława". W 1948 roku Zygmunt Haber zostaje aresztowany i przez 7 miesięcy jest katowany w piwnicach UB na ul. Kilińskiego w Częstochowie. Cudem wychodzi z więzienia, ucieka na ziemie zachodnie. Powraca po 1956 roku i pracuje w Nadleśnictwie Złoty Potok. Lucjan Haber przez wiele lat jest więziony w stalinowskich obozach oraz w kopalni rudy uranowej w Wilkowie.
Dowódca grupy partyzanckiej AK działającej m.in. w okolicach Olsztyna i Janowa legendarny "Ponury" porucznik następnie kapitan Jerzy Kurpiński również kończy tragicznie. Po rozwiązaniu oddziału 17 stycznia 1945 roku w Sierakowie, nie ujawnił się i przebywał do chwili amnestii w oddziale Włodzimierza Musialika. W sierpniu 1945 w Warszawie Kurpiński wyszedł z konspiracji i uczestniczył w podpisaniu umowy amnestyjnej pomiędzy władzami komunistycznymi,a płk. Janem Mazurkiewiczem "Radosławem" . We wrześniu tego roku brał udział w pracach komisji likwidacyjnej AK w Częstochowie. Pomagał przystosować się do życia cywilnego swoim żołnierzom. W 1946 przewodniczył Związkowi byłych Uczestników Walki Zbrojnej o Niepodległość i Demokrację należał do Związku byłych Partyzantów Ziemi Kieleckiej, Bojowników o Wolność i Niepodległość w Częstochowie. Od 1948 w obawie przed aresztowaniem ukrywał się u rodzin swoich żołnierzy na Śląsku i w Wielkopolsce. Podczas próby aresztowania przez UB 22 maja 1955 roku, w hotelu milicyjnym w Warszawie zginął spadając z czwartego piętra budynku (przypuszczalnie został wyrzucony). Pochowano go na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.
Ogólnie liczbę członków wszystkich organizacji i grup konspiracyjnych w Polsce szacuje się na 120–180 tysięcy osób. W ostatnich dniach II wojny światowej na terenie Polski działało 80 tysięcy partyzantów antykomunistycznych. W praktyce jednak większość organizacji zbrojnych upadła na skutek braku reakcji mocarstw zachodnich na sfałszowanie przez Polską Partię Robotniczą wyborów do Sejmu Ustawodawczego w styczniu 1947 roku i powyborczej amnestii, po której podziemie liczyło nie więcej niż dwa tysiące osób.
Źródła informacji:
Akty śmierci w parafii Zrębice od 1937-1947 r. Akty śmierci nr 13 oraz nr 14 (1945 r.)
Borzobohaty W., „Jodła”: Okręg Radomsko–Kielecki ZWZ–AK, 1939–1945, Warszawa 1988.
Chodakiewicz M., J., Gontarczyk P., Żebrowski L., Tajne oblicze GL–AL i PPR: dokumenty, t. II., Warszawa 1998.
Dubicki T., Majzner R., Ruch oporu, [w:] Dzieje miasta i klasztoru Jasnogórskiego, t.3, W czasach Polski odrodzonej i II wojny światowej 1918-1945, red. R. Szwed, Częstochowa 2006.
Haber L., Telegraficzny skrót wspomnień żołnierza AK, maszynopis w posiadaniu Punktu Dokumentacji Dziejów Gminy Olsztyn.
Janikowski M., Próba tamtych dni, Warszawa 1964.
Mielczarek W., Wspomnienia częstochowskich peperowców, Łucki Stanisław, [w:] Ziemia Częstochowska, t. XIII, Częstochowa 1980.
"Nie jesteśmy całkiem zapomniani..." Listy Jadwigi i Bolesława Haberów z łagrów i zesłania w ZSRR z lat 1946-1955, wstęp, opracowanie i tłumaczenie M. Ruchniewicz, Warszawa 2014.
Romański M., Gmina Olsztyn koło Częstochowy w czasie II wojny światowej, Olsztyn 2014.
Sętowski J., Cmentarz Kule w Częstochowie. Przewodnik biograficzny, Częstochowa 2005.
Spruch K., Konspiracyjne organizacje niepodległościowe w Częstochowie w walce z niemieckim okupantem, [w:] Częstochowy drogi ku niepodległości, red. R. Szwed, W. Palus, Częstochowa 1998
Opracowanie: Marek Romański
czytano: 4303 razy
źródło: olsztyn-jurajski.pl
Strona główna
Ciekawostki
Najlepsze warunki do uprawiania Nordic Walking w gminie Olsztyn dają Sokole Góry. Pierwszy Jurajski Zjazd Miłośników Nordic Walking w Gminie Olsztyn ...dalej
-
Firma Motoplaneta Recykling Car to złomowanie aut ( demontaż oraz kasacja ) ...kontakt: 733044044dalej
-
