Królowie Rzeczypospolitej na zamku w Olsztynie

Strona główna » Aktualności » Królowie Rzeczypospolitej na zamku w Olsztynie

wielkość tekstu:A | A | A

Kazimierz III Wielki

Królowie Rzeczypospolitej na zamku w Olsztynie

Pierwsze wzmianki o twierdzy olsztyńskiej pochodzą z początku XIV wieku i  odnoszą się do zamku istniejącego pod Przymiłowicami. Przed 1349 r. król Kazimierz Wielki  w miejscu drewniano-ziemnego grodziszcza, wybudował murowaną, gotycką  warownię. Wkrótce w jej sąsiedztwie powstała osada zamkowa, zwana Olsztynkiem, która w 1488 roku otrzymała prawa miejskie z rąk króla Kazimierza Jagiellończyka. Twierdza  olsztyńska pełniła w historii różne funkcje. Była to jedna z warowni w systemie obrony granicy od strony Śląska. Zamek był siedzibą starostów królewskich. Było to też więzienie królewskie. Był tu więziony za zdradę m.in. starosta poznański Maćko Borkowic, skazany na śmierć głodową przez króla Kazimierza Wielkiego.

W 1370 r. Ludwik Węgierski oddał zamek w lenno Władysławowi Opolczykowi. Król Władysław Jagiełło odebrał mu go siłą w 1391 roku. Olsztyn przez wieki był miastem królewskim, posiadającym prawa do jarmarków i targów. Jego rozwój przerwał najazd wojsk Maksymiliana Habsburga w 1587 roku. Od tego wydarzenia, przede wszystkim z powodu braku prawdziwego gospodarza zamek podupadał, a jego definitywny kres nastąpił kilkadziesiąt lat później, podczas najazdu wojsk szwedzkich w 1655 roku.

Jedną z najważniejszych funkcji, jaką spełniało starostwo olsztyńskie, było udzielanie monarsze i jego dworowi gościny. Ze źródeł wynika, że dobra podlegające zamkowi Olsztyn były bardzo ważnym punktem na trasie monarszych podróży. Wiązało się to z położeniem Olsztyna przy głównym szlaku prowadzącym z Krakowa do Wielkopolski. Ze stacji burgrabstwa olsztyńskiego korzystał z pewnością wielokrotnie już król Kazimierz Wielki. Pobyt króla Kazimierza Wielkiego w Olsztynie poświadczony jest jednak źródłowo tylko raz, na rok przed jego śmiercią 15 marca 1369 roku. Wtedy to monarcha wystawił na zamku olsztyńskim przywilej lokacyjny dla miasta Przyrowa.

Również Jagiellonowie korzystali ze stacji starostwa olsztyńskiego podczas swoich podrózy po kraju. Jedyny poświadczony źródłowo pobyt króla Władysława Jagiełły w Olsztynie miał miejsce niedługo po odebraniu go Opolczykowi w 1391 roku. Nie ma informacji o pobycie w Olsztynie Władysława Warneńczyka, Kazimierza Jagiellończyka czy Jana Olbrachta. Ale już król Aleksander Jagiellończyk i jego małżonka Helena zatrzymali się raz na terenie starostwa w Olsztynie 11 lipca 1504 roku, podczas podróży z Torunia do Krakowa.

W odróżnieniu od poprzedników na tronie polskim, król Zygmunt I Stary przebywał w Olsztynie przynajmniej kilka razy. Związki Zygmunta I z tą częścią Małopolski sięgają jego młodości. Od 1502 roku uzyskał on od swego brata Aleksandra Jagiellończyka w posiadanie na zasadzie zastawu starostwo olsztyńskie. Stąd też pierwsze pobyty tego monarchy w starostwie olsztyńskim poświadczone są w czasach, gdy był on tenutariuszem starostwa i nie powinno się ich łączyć z korzystaniem ze stacji monarszych, lecz raczej z kontrolą stanu dzierżonych przez siebie dóbr. W dniu 23 maja 1502 roku królewicz Zygmunt, jadąc z Krakowa do Głogowa, po odwiedzeniu zamku Olsztyn pojechał do Częstochowy i tam zatrzymał się na nocleg. Zygmunt I  autentycznie angażował  się w sprawy starostwa. Z tego właśnie okresu pochodzi najstarsze znane godło pieczętne Olsztyna , które w polu ma koronę królewską, pod nią symbole H, S i W. Bardzo prawdopodobne jest, że S odnosi się do imienia króla Zygmunta I Starego (Sigismundus). Litera W może odnosić się do zamku wawelskiego, wówczas „rozciągnięte” H nabiera odmiennej wymowy symbolicznej. Wyobrażona figura nie jest znakiem literowym, ale symbolem odnoszącym się do samego monarchy - schematycznie wyobrażonym krzesłem tronowym, w które wpisano inicjał S, czyli imię Sigismundus.

Wydaje się, że z jednej strony pobożność i przywiązanie do Jasnej Góry, a z drugiej sentyment do starostwa olsztyńskiego spowodowały, że również po objęciu tronu królewskiego Zygmunt I Stary często gościł w Częstochowie i Olsztynie. Jego pobyty w Olsztynie już jako króla (najczęściej z rodziną) poświadczone zostały w latach 1533, 1537, 1547. Na szczególne podkreślenie zasługują tutaj wizyty z lat 1533 i 1537. W obu przypadkach para monarsza wraz z dworem przebywała na zamku Olsztyn przez trzy dni, a w 1537 roku z pewnością Zygmuntowi Staremu i królowej Bonie towarzyszył jeszcze Zygmunt August. Z rachunków wynika, że wydatki związane z gościną dworu monarszego w zamku wyniosły ponad 200 złotych (m.in. na zakup wołów, ryb, piwa, wina, miodu), nie licząc owsa, siana, chlebów oraz piwa domowego, które były wówczas na miejscu w zamku.

O pobycie Zygmunta Augusta - ostatniego z Jagiellona w Częstochowie lub w Olsztynie w okresie jego samodzielnych rządów nic nie wiadomo, podobnie zresztą jak o wizytach Stefana Batorego. Natomiast mocno związani z Jasną Górą byli królowie z dynastii Wazów, którzy często odwiedzali klasztor. Można zastanowić się, czy pielgrzymki królów z dynastii Wazów na Jasną Górę wiązały się również z odwiedzinami starostwa olsztyńskiego. Z siedemnastowiecznej relacji wynika, że Zygmunt III Waza był w zamku Olsztyn dwukrotnie. Nie zostały wprawdzie podane konkretne daty tych wizyt, ale jedna z nich musiała mieć miejsce przed 1600 rokiem. Wiadomo natomiast, że przynajmniej jeden przyjazd Władysława IV na Jasną Górę był połączony z wykorzystaniem przysługujących monarsze od ludności starostwa świadczeń stacyjnych. W 1633 roku król ten, jadąc po koronacji z Krakowa do Warszawy, zatrzymał się wraz z dworem 5 kwietnia 1633 roku na nocleg w zamku Olsztyn.

Bez wątpienia utrzymanie jeszcze w XVII wieku daniny stacyjnej świadczonej w naturze przez poddanych starostwa olsztyńskiego i pobliskich wsi klasztornych potwierdza, że monarchowie musieli często korzystać ze stacji położonych na obszarze tego starostwa nie tylko w średniowieczu, ale również jeszcze długo w czasach nowożytnych, a z pewnością aż do połowy XVII wieku.

Bibliografia:

Nabiałek K., Starostwo olsztyńskie od XIV do połowy XVII wieku, Kraków 2012, ss. 511-535.

Strona internetowa Haładyj T.,: Nowe odczytanie herbu: Olsztyn prawie jak Wawel (pol.). Gazeta.pl, 2010-01-28. (dostęp 2010-01-29). s. 1.

Wizerunki władców pochodzą z książki ,,Poczet Królów i Książąt Polskich” Jana Matejki Wydawnictwo - Świat Książki, Warszawa 1998.


                                                                                                   

Opracowanie: Marek Romański
 

Kazimierz III WielkiWładysław JagiełłoAleksander JagiellończykZygmunt I StaryZygmunt III WazaWładysław IV WazaNajstarszy widok zamku Olsztyn, obraz olejny Feliksa Derysarza z 1779 roku, na podstawie wzoru z I połowy XVII wieku. Obraz odwrócony. Oryginał znajduje się w Klasztorze Sióstr Klarysek w Starym Sączu. (fot. S. Michaela Wasylciów).Akwarela Zygmunta Vogla z 1787 roku. Przedstawia ruiny zamku w Olsztynie od strony południowo-wschodniej.
Kazimierz III Wielki
powiększ
2
Władysław Jagiełło
powiększ
3
Aleksander Jagiellończyk
powiększ
4
Zygmunt I Stary
powiększ
5
Zygmunt III Waza
powiększ
6
Władysław IV Waza
powiększ
7
Najstarszy widok zamku Olsztyn, obraz olejny Feliksa Derysarza z 1779 roku, na podstawie wzoru z I połowy XVII wieku. Obraz odwrócony. Oryginał znajduje się w Klasztorze Sióstr Klarysek w Starym Sączu. (fot. S. Michaela Wasylciów).
powiększ
8
Akwarela Zygmunta Vogla z 1787 roku. Przedstawia ruiny zamku w Olsztynie od strony południowo-wschodniej.
powiększ
9

czytano: 2772 razy

źródło: olsztyn-jurajski.pl

Strona główna

Ilość filmów: 14
dalej
Wyszukiwarka
na stronie   w aktualnościach
link
Ciekawostki

W czasach międzywojennych w Jaskini Towarnej, zwanej także Jaskinią Niedźwiedzią, znaleziono szczątki niedźwiedzi jaskiniowych i ślady pobytu ludzi ze ...dalej

Jaskinia Towarna
Ogloszenia
  • link link link link link link link link link link
  • link
Urząd Gminy Olsztyn (C) 2018