Miejscowości gminy Olsztyn, które "zniknęły" w mrokach historii: Bobrowniki, Lgota, Jachimów

Strona główna » Aktualności » Miejscowości gminy Olsztyn, które "zniknęły" w mrokach historii: Bobrowniki, Lgota, Jachimów

wielkość tekstu:A | A | A

Pola na Joachimowie

Kontynuujemy cykl artykułów dotyczących historii gminy Olsztyn w setną rocznicę  odzyskania przez Polskę niepodległości. Aktualnie proponujemy zapoznanie się z kolejnym tekstem Marka Romańskiego, nauczyciela historii Szkoły Podstawowej w Kusiętach, tym razem pod tytułem "Miejscowości gminy Olsztyn, które "zniknęły" w mrokach historii: Bobrowniki, Lgota, Jachimów"

Bobrowniki

W 1382 roku pojawiają się w dokumentach Bobrowniky, dziś nie istnieją.  Leżały one w starostwie olsztyńskim. Bobrowniki znajdowały się między Olsztynem, Jachimowem a Przymiłowicami, bo w 1789 niwa bobrowska należy do folwarku Jachimów, a grunta zwane Bobrowskie, położone przy granicy Olsztyna do wsi Przymiłowice w starostwie olsztyńskim.
W roku 1530 Bobrowniki leżą w powiecie lelowskim, parafii Mstów.
W 1382 roku jest to własność królewska w starostwie olsztyńskim. Dziesięcina  miodowa z nadania Władysława Opolczyka należy z Bobrownik do klasztoru Paulinów w Częstochowie. W 1530 roku pobór z 2 łanów. W 1533 roku Bobrowniki należą do starostwa olsztyńskiego. Folwark. Uprawia się: pszenicę, żyto, jęczmień, owies, groch i marchew.

Lgota

Nazwa miejscowości pojawia się w źródłach historycznych w formie m.in.: w 1401 roku Lgota, w 1420 roku Elgotha, w 1434 roku Helgota, w 1458 roku Lgotha. Wieś zanikła w XVI wieku, leżała ok. 5 km na południe od Mstowa. Wg tego rozgraniczenia Lgota przytykała narożnikiem do Brzyszowa i Małus, leżała więc w dobrach olsztyńskich na północny - wschód od zamku. Opustoszała Lgota została włączona do osady o nowożytnej nazwie Joachimów, podobnie jak Bobrowniki.
Lgota w 1458 roku znajduje się w  dystrykcie mstowskim, pow. lelowskim, parafii Mstów.
W 1470 roku Lgota graniczy z Mstowem i Srockiem. W 1494 roku Lgota graniczy z Kusiętami i Siedlcem. W 1513 roku granice między Mstowem a Małusami Małymi i Średnimi zaczyna się od narożnika między Lgotą, Małusami Małymi i Brzyszowem.
 Własność szlachecka. W 1400 roku Pietrasz z Lgoty występuje jako świadek w sprawie Stachny wdowy po wójcie Adamie z Mstowa a bratem Jaszkiem i Filipem z Mysłowic parafia Irządze. W 1420 roku Mikołaj Mruk z Małus przedkłada dokumenty większej sprawy z Piotrem z Lgoty, tj o 100 grzywien przed wojewodą sieradzkim w Szadku . W 1434 roku Jan Siemuch Marcinowski pozywa Mikołaja Mruka z Lgoty o to że jego poddanego Piotra ujął w borze w Gołuchowicach w parafii Irządze, należących w części do Jana i zabrawszy 2 woły popędził je przez 6 granic do swego domu.
W 1458 roku Lgota - własno królewska w starostwie olsztyńskim. 1458 Lgota należąca do zamku olsztyńskiego skazana na karę za nie zapłacenie podatku nadzwyczajnego. Nie ulega wątpliwości, że jest to Lgota koło Mstowa, gdyż do starostwa olsztyńskiego nie należała inna Lgota, a tę wymieniono w roku 1458 obok Kusiąt i Bobrownik.
W 1428 roku Mikołaj z Turzyna poręcza na 50 grzywien praskich za Piotra z Kaliszkowic (ziemia wieluńska) szlachcicowi Mściwojowi z Rędzin, że jeśli Mściwój będzie miał przeszkody z racji kupionego od Piotra sołectwa w Lgocie, wówczas Piotr będzie Mściwoja bronił od wszelkich przeszkód, zgodnie ze zwyczajem ziemskim krakowskim i będzie jego zachodźcą; z kolei tenże Mściwój poręcza Mikołajowi za Piotra, że ten z tytułu sołectwa w Lgocie i 50 grzywien, jak Mikołaj poręczał Mściwojowi na najbliższych latach w Piotrkowie dokona na rzecz Mikołaja zapisu. Jeśli tego nie uczyni, Mściwój uwolni Mikołaja z poręki.
W 1401 roku  Andrzej woźny zeznaje w sądzie, iż za namową Jana Kawalca (mieszczanin z Brzeźnicy, woj. sieradzkie) zabrał 4 woły Marcinowi szewcowi z Mstowa. Zeznaje też po raz drugi, że z trzody całej społeczności zabrał do ciążenia owce i kozy, które znalazł, i wszystkie popędził do karczmy w Lgocie.

Jachimów

Folwark Jachimów (Jachymów, Jachimow - dziś Joachimów, część wsi Turów, ulica Joachimowska), zwany też folwarkiem jachimowskim, powstał zapewne w I połowie XVII wieku, bądź też jeszcze pod koniec wcześniejszego stulecia. Jego założycielem był zapewne starosta olsztyński Joachim Ocieski, o czym  świadczy zarówno nazwa (od imienia założyciela), jak i przypuszczalny czas powstania.
Folwark ten został utworzony na gruntach dwóch opustoszałych średniowiecznych wsi: Lgoty i Bobrownik, wydzielonych z folwarków Borowy i Turów. Po raz pierwszy folwark ten pojawił się w dokumencie biskupa krakowskiego Piotra Tylickiego z 6 lipca 1613 roku. W pierwszej połowie XVII wieku pańszczyznę w folwarku Jachimów wykonywali poddani z Przemiłowic i z Siedlca.
Fakt, że we wcześniejszych źródłach folwark ten nie występuje, a późniejsze lustracje i rewizje poświadczają go już regularnie, pozwala na przyjęcie , że jego powstanie wiąże się ze starostą Joachimem Ocieckim. Dodatkowo zdaje się to potwierdzać nazwa, należąca do kategorii nazw dzierżawczych. 
W lustracji województwa krakowskiego z 1789 roku wśród pól tego folwarku wymienione zostały: "Niwa, Bobrowska zwana. Niwa pod Dąbrowkami. Niwa, Rzędzina rzeczona. Niwa pod Małusami, z granicą stykająca się. Niwa, Lgota zwana. Niwa, Kopiec rzeczona. Łąka za folwarkiem; z tej siana fur 15. Łąka, Rzykła zwana; z tej siana fur 20. Ogród 1 za folwarkiem. Las 1 dębowy nowo zapuszczony, ciągiem nad polami, długości staj 10." Folwark jachymowski opisano w lustarcji z 1789 roku następująco "Z wjazdu przy wrotach budynek gontami podbity, w którym izba gospodarska z komorą, w tej izbie piec, komin i okna 2. Cały ten budynek stary reparacyi potrzebuje. Owczarnia z starzyzny zbudowana, pod snopkami. Stodoły w 3 sąsieki o 2 bojowiskach, z chrustu ogrodzone, słomą poszyte, reparacyi potrzebne. Spichlerz nadpustoszały. Chlewy stare. Cały ten folwark płotem chruścianym ogrodzony. Wrota żerdziane."
Folwark Jachimów w okresie I Reczypospolitej był własnością królewską czyli królewszczyzną wchodzącą w skład starostwa w Olsztynie. Od 1809 roku folwark Joachimowo stał się własnością Zakonu Paulinów na Jasnej Górze. Wraz z Mirowem  i Kusiętami dobra te pozostawały w rękach zakonników aż do powstania styczniowego.
Po roku 1830 pojawiają się na terenie Królestwa Polskiego majątki z nadań carskich tzw. Majoraty. Były to majątki nadawane przez cara wysokiej rangi oficerom za zasługi dla Rosji. Były one niepodzielne, a mogły być tylko dziedziczone przez najstarszego syna.   W przypadku braku syna dziedziczyły córki i ich dzieci. W przypadku braku dzieci, majątek mógł dziedziczyć brat obdarowanego bądź inni najbliżsi krewni. Jeśli brakowało spadkobierców dobra wracały do państwa. Dziedziczyć mogły tylko dzieci z prawego łoża o wyznaniu prawosławnym.  Majoratu nie wolno było sprzedawać, dzierżawić, zadłużać. Dopiero w 1906 r. zniesiono część obostrzeń i można było fragmenty części majoratów sprzedawać na działki włościanom. Mogły też być zadłużane. Od 1913 roku majoraty można było puszczać w dzierżawy. Charakterystycznym znakiem majoratów było to, iż często składały się z folwarków położonych w różnych miejscach Królestwa Polskiego. Majoraty były częścią planu rusyfikacji ziem polskich i miały stanowić ośrodki kultury rosyjskiej. Jednym z majoratów był Turów Olsztyński.
Według pomiarów z 1870 r. powierzchnia majoratu Turów Olsztyński wynosiła 2226 mórg i 257 prętów w tym:
1. Folwark Turów 313 mórg i 261 prętów.
2. Folwark Ciecierzyn 225 mórg i 218 prętów.
3. Folwark Biskupice 89 mórg i 138 prętów.
4. Folwark Mirów 552 morgi i 178 prętów.
5. Folwark Joachimów 487 mórg i 142 pręty.
6. Folwark Bukowno 372 morgi i 180 prętów.
7. Las II Okręgu części lasów Olsztyn 170 mórg i 40 prętów.
8. Ciasna osada 15 mórg.

Majorat Turów Olsztyński otrzymał Generał Reinhold Moller syn Jegora 7 lipca 1868 r. (Urodzony w 1814 roku, pochodził ze szlachty inflanckiej. W 1864 r. awansowany na generała majora z przydziałem do urzędu generał - policmajstra w Królestwie Polskim. W 1870 r. pełnił obowiązki naczelnika żandarmerii dróg żelaznych w Królestwie Polskim. W 1872 r. przydzielony został do 2 dywizji grenadierów. Zmarł po 1872 r. Po śmierci Reinholda Mollera władze przekazały majorat Turów Olsztyński Aleksandrowi Sztadenowi synowi Karola 18 kwietnia 1874 roku. Ryszard Sztaden syn wyżej wymienionego Aleksandra przejął ten majorat po śmierci ojca co zatwierdzono 12/24.06.1896 r. Niekiedy pisano również von Sztaden.Na mocy ustawy z dnia 25 lipca 1919 r. majoraty przeszły na własność Skarbu Państwa.W okresie międzywojennym folwarki wchodzące w skład majoratu za wyjątkiem Mirowa i Turowa zostały rozparcelowane. Lasy przejęły lasy państwowe.
Folwark Joachimów został przez właściciela majoratu wydzierżawiony Ignacemu Andrzejewskiemu synowi Jana od 1.06.1917 r. do 1.06.1929 r. W 1922 r. folwark Joachimów posiadał powierzchnię 266.2600 ha. i został w 1921 r. przedwstępnie przekazany na parcelację. Na terenie folwarku znajdował się dom mieszkalny z kamienia bez dachu i wiązania w stanie ruiny. Oprócz tego czworak, szopa, mury kamienne po spalonej oborze, stodoła kamienna. 20.03.1921 r. część zabudowań folwarku Joachimów zniszczył pożar. W II Reczypospolitej występuje jako Joachimów - kolonia. Po II wojnie światowej nazwę Joachimów przyjęła rozdzielnia zbudowana na polach Przymiłowic. Obecnie dwór istnieje i znajduje się w nim Dom Pomocy Społecznej. Ale jako adres podaje się Turów ulica Joachimowska 85.
Z miejscowości Joachimów pochodzą księża: Marian Pałęga i Stanisław Andrzejewski. Ks. Marian Pałęga urodził się 8 września 1919 r. w Bolesławowie. W 1921 r. ojciec, z zawodu kolejarz został przeniesiony służbowo do miejscowości Joachimów, gdzie wraz z rodziną zamieszkał. Uczęszczał do Szkoły Powszechnej w Kusiętach. Marian od najmłodszych lat pragnął zostać księdzem. Był ministrantem w swojej parafii w Olsztynie k/Częstochowy. Uczęszczał do gimnazjum im. R. Traugutta w Częstochowie, które ukończył w czerwcu 1939 roku. W listopadzie 1939 r. został przyjęty przez Księcia Metropolitę Adama Stefana Sapiehę do Krakowskiego Seminarium Duchownego. Studiował w tym czasie m.in. z Karolem Wojtyłą, przyszłym metropolitą krakowskim i papieżem Janem Pawłem II. W dniu 2 kwietnia 1944 roku otrzymał święcenia kapłańskie. Mszę św. prymicyjną odprawił 9 kwietnia 1944 w Olsztynie k/Częstochowy. Następnie jest wikariuszem w Więcławicach,  a od 1949 roku pierwszym proboszczem parafii w Michałowicach. W 1978 r. ks. kanonik M. Pałęga opuszcza z powodu choroby (cukrzyca) plebanię w Michałowicach i zamieszkuje w Wieliczce. Umiera w szpitalu im. Narutowicza w Krakowie 19.12.1980 roku.                                  
Ksiądz Stanisław Andrzejewski (vel Jędrzejewski) urodził się 7 stycznia 1928 roku w Joachimowie. Został wyświęcony na kapłana 15 sierpnia 1952 roku.Był budowniczym kościoła pw. św. Jana Chrzciciela w Będzinie. Następnie został  proboszczem parafii pw. bł. Michała Kozala Biskupa i Męczennika w Preczowie (tam pracował do 1999 roku). Następnie został mianowany kapelanem Domu Opieki w Grodźcu. Funkcję kapelana ks. Andrzejewski pełnił do czasu przejścia na emeryturę i zamieszkania w Domu Księży Emerytów w Będzinie. Ksiądz Andrzejewski zmarł 30.04.2013 roku. Pochowany został na cmentarzu Kule w Częstochowie.
O innych folwarkach i miejscowościach, także i o tych które nie dotrwały do naszych czasów dowiecie się Państwo w następnych tekstach.

Bibliografia:
- Lustracja województwa krakowskiego : 1789. Cz. 2, Powiat lelowski oraz starostwo kłobuckie i brzeźnickie / wydała Alicja Falniowska-Gradowska i Irena Rychlikowa, Wrocław 1963.

- Łągiewka K., Ziemiaństwo z okolic Częstochowy 1793 – 1945, http://www.genealodzy.czestochowa.pl/forum/dyskusje-dot-artykulow/(dostęp 15.10.2015)

- Nabiałek K. Starostwo olsztyńskie od XIV do połowy XVII wieku, Kraków 2012.

- Słownik historyczno - geograficzny ziem polskich w średniowieczu: Edycja elektroniczna. Redakcja ogólna: Tomasz Jurek, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk 2010-2016.

- Zugaj L., Historia Gminy Olsztyn. Akty prawne - Mapy - Dane.

- Zdjecia: Irena Małgorzata Tomalska


                                                                                                                       Opracowanie: Marek Romański - nauczyciel historii Szkoły Podstawowej w Kusiętach
        


 

Pola na JoachimowieTurów, ulica JoachimowskaDom Pomocy Społecznej w Turowie, ul. JoachimowskaDPS Turów, ul. Joachimowska

czytano: 2758 razy

źródło: olsztyn-jurajski.pl

Strona główna

Ilość filmów: 14
dalej
Wyszukiwarka
na stronie   w aktualnościach
link
Ciekawostki

W kościele olsztyńskim znajduje się niezwykły obraz, na którym, jak głosi legenda, Anioł odbił własne oblicze słynące z nieziemskiej urody.dalej

Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Olsztynie
Ogloszenia
  • link link link link link link link link link link
  • link
Urząd Gminy Olsztyn (C) 2018