Z dziejów Ciecierzyna - aktualnie cześć Zrębic
Strona główna » Aktualności » Z dziejów Ciecierzyna - aktualnie cześć Zrębic
W cyklu artykułów dotyczących historii gminy Olsztyn w setną rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości proponujemy zapoznanie się z kolejnym tekstem Marka Romańskiego, nauczyciela historii Szkoły Podstawowej w Kusiętach, pod tytułem ,,Z dziejów Ciecierzyna (aktualnie cześć Zrębic)". Wszystkie teksty z tego cyklu są opublikowane również dodatkowo na naszej stronie internetowej w zakładce Dokumentacja dziejów.
Folwark Ciecierzyn powstał w XV wieku. (1529 Cziecziesrin, Czieczierzyn). Nazwa wywodzi się prawdopodobnie od rośliny – ciecierzycy. Po raz pierwszy został poświadczony w 1464 roku, kiedy pod zastaw tego m.in. folwarku starosta Paweł Olsztyński pożyczył od Kmity z Białej 111 florenów. Wtedy leżał w powiecie lelowskim w parafii Zrębice. Była to własność królewska w starostwie olsztyńskim. W 1529 r. dziesięcinę z folwarku łącznie z innymi dziesięcinami płacono plebanowi w Zrębicach. Przybliżony areał folwarku obliczony według wysiewów w sezonie 1532 - 1533 wynosił 123 morgi. W 1533 r. folwark z 1 budynkiem dla czeladzi i bydła, uprawia się: żyto, owies, groch, jęczmień i marchew; inwentarz: 4 woły, 10 krów, 6 cielców i jałowic, 8 cieląt, 16 gęsi, kilkadziesiąt kur; personel: dwornik, dworniczka, dziewka, pasterz i poganiacz, pasterz gęsi. W 1551 r. inwentarz to: 4 woły robocze, 12 krów, 8 jałówek, 7 byczków, 2 byki, 4 cielęta, 30 gęsi, 4 kwoki, 46 kur, 20 kapłonów, 2 świnie . W 1564r.: role jałowe, piaszczyste i kamienne, uprawia się żyto, owies, jęczmień, groch, tatarkę; inwentarz: 9 krów, 28 sztuk bydła różnego, 18 świń, 21 gęsi; personel: dwornik, dworniczka, dziewka, pasterz bydła, pasterz świń.
W 1789 roku folwark jest na nowo wybudowany. Są tam wtedy "Izby mieszkalne na jednej stronie 2. Na drugiej gospodarskie 2 i spiżarnia, Folwark ten od dołu gontami podbity. Środkiem słomą poszyty. Stodoły o 3 klepiskach, nowopostawione, porządne. Owczarnia nowo postawiona ze wszystkim. Spichlerz stary, potrzebuje nowego postawienia. Ten folwark nowo ogrodzony tyczkami cały. Z tego folwarku nad gościeńcem janowskim austeryja nowo postawiona. Na jednej stronie izby gościenne z kominkami i piecem; na drugiej stronie izba szynkowna z komorą. Komin murowany, cały na arkadach. Piwnica murowana i sklepiona. Ta austeryja cała gontami podbita". Do folwarku Cicierzyn nalezały następujące pola "Niwa nad drogą do Zrembic idącą. Niwa z obydwóch stron gościeńca janowskiego. Niwa przy lesie bukowskim. Niwa przy lesie skowrońskim, Kopanina zwana. Ogród za folwarkiem. Ogród przy karczmie. Ogród za folwarkiem; na tym siana fur 3. W tym ogrodzie wiśnia i śliwa drzewa."
Folwark Ciecierzyn w okresie I Rzeczypospolitej był własnością królewską czyli królewszczyzną wchodzącą w skład starostwa w Olsztynie. W czasie zaborów początkowo folwark wszedł w skład Dóbr Narodowych Olsztyn. Następnie należał do majoratu Turów Olsztyński. Folwark Ciecierzyn liczył w 1870 roku 225 mórg i 218 prętów. Folwark Ciecierzyn według pomiarów z 1927 r. posiadał powierzchnię 125.2462 ha. Jeszcze przed odzyskaniem niepodległości folwark dzierżawił Julian Niczke. On także później w wyniku przetargu z 1.12.1921 r. uzyskał kontrakt dzierżawny tego folwarku od władz, kiedy cały Majorat upaństwowiono do dnia 1.07.1934 r. W 1927 r. przekazano folwark do parcelacji. Z tego nadleśnictwu Olsztyn przekazano 62.7285 ha. Julian Niczke nabył ośrodek folwarku wraz z ziemią o powierzchni 20.0220 ha. Na terenie ośrodka znajdował się dom mieszkalny z bali kryty papą z gankiem, piwnica z kamienia kryta deskami, stodoła z murowanymi filarami kryta słomą, spichlerz z kamienia kryty słomą, obora stajnia i stodoła jako jeden budynek z kamienia, czworak z kamienia kryty słomą. Grobowiec rodziny Niczke znajduje się na cmentarzu w Olsztynie.
W Zrębicach - Ciecierzynie znajduje się jedyny zachowany do dzisiaj cmentarz I wojny światowej w gminie Olsztyn. W trakcie akcji komasacyjnej obiekt stał się założeniem zbiorczym. Pierwotnie spoczywało tutaj 108 żołnierzy niemieckich; w trakcie przeprowadzonej w połowie lat trzydziestych akcji komasacyjnej na ten cmentarz przeniesiono poległych z likwidowań założeń: z Wancerzowa 199 Rosjan i 88 Niemców, z Woli Mokrzeskiej 11 Rosjan i 3 Niemców, z Przyrowa 49 Rosjan i z Przymiłowic 26 Niemców. Obecnie, więc spoczywa tutaj w przybliżeniu 484 poległych: 259 Rosjan i 225 Niemców. W austryjackiej nomenklaturze cmentarz określano mianem Skowronów, a liczbę pochowanych szacowano pierwotnie na 93 Niemców. Cmentarz znajduje się bezpośrednio przy drodze Janów-Olsztyn, w lesie po prawej stronie szosy (jadąc od Janowa). Cmentarz założono na planie prostokąta o bokach 22,5 na 35,5 m, składał się z 10 kwater, z czego dziewięć stanowiły pojedyncze mogiły rzędowe, a dziesiątą była duża centralnie położona mogiła zbiorowa. Obiekt, jak większość cmentarzy znajdujących się w pasie operowania tzw. Grupy Woyrscha, został prawdopodobnie zbudowany przez niemieckie kompanie robocze nadzorowane przez niemiecki oddział grobów wojennych działający przy austriackiej komendzie Noworadomsk (dzisiaj Radomsko). Na cmentarz przenoszono zwłoki z mogił pierwotnych znajdujących się w większości przypadków na południe od budowanego założenia(niekiedy nawet znacznie od niego oddalonych, na przykład z okolic Czatachowej i Suliszowic). Oryginalny układ przestrzenny został zaburzony po dokonanej w połowie lat trzydziestych komasacji, ogólnie dziwi, że na ten w sumie niewielki obiekt zdecydowano się przenieść aż tyle cmentarzy. Trudno sobie wyobrazić, jak rozmieszczono zwiezione tu szczątki i czy faktycznie było to możliwe. Wiadomo, że pierwotnie w Ciecierzynie były zainstalowane żeliwne znaki nagrobne, po których obecnie pozostało kilka oprawionych w betonowych bloczkach utrąconych kikutów. podobno jeszcze w latach 60. ubiegłego wieku część krzyży była na swoim miejscu.
Obecnie cmentarz otoczony jest parkanem z kantówek drewnianych zamocowanych na granitowych, raczej pierwotnych słupkach. Obiekt założony został na planie zbliżonym do kwadratu. Na cmentarzu znajduje się 12 mogił zbiorowych, na których stoją współcześnie ustawione krzyże ze stalowych, giętych płaskowników. W centrum założenia ustawiono wysoki drewniany krzyż, o który oparto zainstalowaną w 2007 roku dużą granitową płytę z inskrypcją zawierającą dość lakoniczną informacją o liczbie i przynależności państwowej tutaj pochowanych, brak jakiegokolwiek wykazu nazwisk i przydziałów. Cały teren założenia porasta barwinek, roślina szczególnie preferowana przez niemieckich projektantów cmentarzy wojennych. W wykazie cmentarzy wojennych w powiecie częstochowskim z 18 stycznia 1929 roku stan cmentarza określono jako zły: ogrodzenie było zniszczone, brakowało bramki wejściowej, a niektóre krzyże były uszkodzone. Później sytuacja nie uległa poprawie o czym świadczą zachowane w dokumentach archiwalnych, a pochodzące z pierwszej połowy lat trzydziestych, monity ambasady niemieckiej do polskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych, informujące o złym stanie założenia i konieczności wykonania niezbędnych prac remontowych. Wiadomo także, że w czwartym kwartale 1937 r. na cmentarzu w Ciecierzynie przeprowadzono remont, co zostało odnotowane w raportach Referatu Grobownictwa Urzędu Wojewódzkiego w Kielcach. O faktycznym zakresie wykonywanych wówczas prac, z uwagi na lakoniczność zapisu, niewiele jednak wiadomo. Obecnie obiekt, będąc pod opieką władz gminy Olsztyn, znajduje się w dobrym stanie. Listy imienne z danymi pochowanych zachowały się w archiwalnej dokumentacji cmentarza. Na cmentarzu w Ciecierzynie przed komasacją spoczywali polegli z następujących grup wojskowych: Niemcy z 47.,51.,72 i 113. Pułku Piechoty Obrony Krajowej, Gwardyjskiego Rezerwowego Batalionu Strzelców, 28. Rezerwowego Batalionu Pionierów. Rosjanie z jednostek walczących w składzie XVI i XVII Korpusu 4. Armii.
W Ciecierzynie na cmentarzu spoczywają m.in.:
1. Angst Karl, LIR 113, zm. 16.11.1914
2. Becker Wilchelm, Oberjäger, G. Res. Sch.B/1 Komp, zm. 12.11.1914
3. Belack Wilhelm, zm. 23.11.1914
4. Bhöse, zm. 23.11.1914.
5. Breifkopf Rudolf, LIR 51, zm. 1914
6. Cieśliński Stanislaus, zm. 1914
7. Enkelman Hermann, LIR 51/11, zm. 1.12.1914
8. Erbeck Otto, LiR 47/2, zm. 1.12.1914
9. Erfurt Hermann, zm. 1914
10. Fochee Wilchelm, E.B18.3 Ldw.Div, zm. 1914
11. Fritsch Julius, zm. 1914
12. Fuchs Arnim, zm. 1914
13. Golsch Franz, zm. 1914
14. Grundke Paul, LIR 51, zm.1914
15. Günter Robert, LIR 72/11, zm. 18.11.1914
16. Gufbier Martin, zm. 1914
17. Haase Kurt, zm. 1914
18. Hase Kurt, zm. 1914
19. Hemig August, zm. 1914
20. Jone Oskar, Leutn.LIR 72/12 , zm. 18.11.1914
21. Kania Paul, Unteroff., LIR 51, zm. 8.12.1914
22. Kaspari Willi, Offiz.Stellv., Pion Batll.28, zm. 10.12.1914
23. Kattin (Gattin)Albert, zm. 11. 1914
24. Konietzke Heinrich, Gefr., LIR 51/10, zm. 8.12.1914
25. Körner Karl Otto, zm. 1914.
26. Kramer Franz, LIR 72, zm. 18.11.1914
27. Kupfer Franz, zm. 1914
28. Ladislaus Josef, zm. 1914
29. Langer Paul, Jäger, zm.1914
30. Langrock Paul, Unteroff, LIR 51/9, zm. 1.12.1914
31. Lehmann Johannes, LIR 72/5, zm. 18.11.1914
32. Lorenz Wilhelm, LIR 47, zm. 1.12.1914
33. Mami August, zm. 1914
34. Merkes Karl, LIR 72/4 zm.11.1914
35. Milch Paul, Jäger, zm. 23.11.1914
36. Muller Emil, Jäger, zm. 10.12.1914
37. Muras Max, LIR 51, zm. 8.12.1914
38. Narazewski Stanislaus, LIR 51, zm.1914
39. Neugebauer Otto, LIR 51, zm. 1914
40. Niebisch Gustaw, zm. 1914
41. Peppmöller Fritz, LIR 51/9, zm. 1.12.1914
42. Piecho Franz, zm. 1914
43. Röhse Otto, zm. 1914
44. Rosippe Friedrich, zm. 21.11.1914
45. Ruckmich Hans, LIR 113, zm. 16.11.1914
46. Rudolph Karl, zm. 1914
47. Rummler Erich, zm. 1914
48. Schafer Paul, zm. 23.11.1914
49. Schauer August, LIR 72/11, zm. 18.11.1914
50. Schewe Reinhold, zm. 1914
51. Schönebeck Karl, zm. 1914
52. Shäfer Johann, zm. 1914
53. Spatzier Kurt, LIR 72/2, zm. 18.11.1914
54. Wejse Friedrich, zm. 1914
55. Will Heinrich, zm. 1914.
56. Wolf Albert, LIR 72/10, zm. 18.11.1914
Skróty nazw oddziałów:
Pułk Piechoty Obrony Krajowej - LIR
Rezerwowy Batalion Pionierów - Res. Pion. Batl
Pułk Fizylierów ( strzelców) - Fussl. R ,
Pułk Ułanów Obrony Krajowej - L.Kaw.Rgt. 1, 1Esk.
W czasie II wojny światowej w Służbie Leśnej w Zrębicach–Ciecierzynie m.in. pracowali, będąc jednocześnie żołnierzami AK, bracia Jan i Józef Redlich. Po nieudanej zasadzce w mieszkaniu ich siostry, Władysławy, w Częstochowie przy Al. NMP 21, Niemcy niezwłocznie udali się do Ciecierzyna. Siostrze, na szczęście, udało się przez znajomego przekazać informację o niebezpieczeństwie grożącym braciom. Posłaniec natychmiast wsiadł na rower i co sił w nogach pędził do Ciecierzyna. W połowie drogi do Olsztyna minął go samochód z gestapowcami podążającymi do Zrębic. Rowerzysta jednak dalej zmierzał do Ciecierzyna. Przejeżdżając przez rynek w Olsztynie, dostrzegł w odległości 100 m stojący samochód i grzebiącego w silniku gestapowca. Wobec tego bez przeszkód dotarł do braci Redlichów. Po zabraniu potrzebnych rzeczy, a przede wszystkim broni, wszyscy trzej uszli do lasu. Gestapowcy pół godziny później nikogo nie zastali w zabudowaniach Redlichów i wściekli wrócili do Częstochowy. W Nadleśnictwie Zrębice pracują w czasie wojny : początkowo Edward Pfabe - nadleśniczy, a po nim Stefan Rzepecki i Edward Dylewski. Wszyscy oni wraz z całą służbą Nadleśnictwa zaprzysiężeni są w grupie "Ponurego". Zatrudnieni są tutaj jeszcze m.in. Idzi Haber, jego synowie Lucjan, Czesław, Stanisław Habrowie oraz Jan Dzitkowski ps. "Drużba" czy jeden z dowódców AK regionu częstochowskiego Dunajewski i jeszcze inni.
1 sierpnia 1943 r. wstrząsnął mieszkańcami Ciecierzyna i Zrębic. W majątku Ciecierzyn, zginęło w nierównej walce trzech członków tzw. Gwardii Ludowej. Żandarmi znienacka otoczyli nad ranem stodołę, w której kwaterował oddział. Po rozpaczliwej walce i wystrzelaniu amunicji, oddział, tracąc dowódcę (Karol Brymora z Częstochowy) i dwóch żołnierzy, zdołał wycofać się do lasu. Straty Niemców wynosiły: 4 zabitych żandarmów i 5 rannych. Jan Pietrzykowski stwierdza w swojej książce "Hitlerowcy w powiecie częstochowskim", że w odwecie właścicielka majątku i członkowie jej rodziny zostali zamordowani. Przy życiu pozostało jedynie ich 4–letnie dziecko. Zanim się nim zaopiekowano, pokrwawione i płaczące, błąkało się wśród trupów. Natomiast historycy Marek Jan Chodakiewicz, Piotr Gontarczyk i Leszek Żebrowski (związani z IPN–em) w swojej pracy "Tajne oblicze GL–AL i PPR: dokumenty", podają, że PRL–owska literatura pomija fakt wymordowania rodziny właścicieli majątku Ciecierzyn przez komunistów, a to z uwagi na to, że prawdopodobnie właścicielka majątku, wiedząc o tym, że wcześniej komuniści napadali na ludność, pobliskie majątki, rabowali bydło, żywność i to nawet w biały dzień, sama powiadomiła żandarmerię, która zetknęła się z oddziałem.
Po wojnie, w 1946 r. wymieniany jest na folwarku Ciecierzyn Jan Wolf.
Bibliografia:
- Chodkiewicz M. J., Gontarczyk P., Żebrowski L., Tajne oblicze GL–AL i PPR: dokumenty, t. II., Warszawa 1998.
- Gurtman Cz.,Armia Krajowa w Częstochowie i w okolicy walczy, Częstochowa 1996.
- Lustracja województwa krakowskiego : 1789. Cz. 2, Powiat lelowski oraz starostwo klobuckie i brzeźnickie / wydała Alicja Falniowska-Gradowska i Irena Rychlikowa, Wrocław 1963.
- Nabiałek K., Starostwo olsztyńskie od XIV do połowy XVII wieku, Kraków 2012.
- Orman K., Orman P., Wielka Wojna na Jurze : działania i cmentarze wojenne z roku 1914 na Wyżynie Krakowsko-Wieluńskiej i terenach przyległych, Kraków 2015.
- Pietrzykowski J.,Hitlerowcy w powiecie częstochowskim, Częstochowa 1972.
- Romański M., Gmina Olsztyn koło Częstochowy w czasie II wojny światowej, Olsztyn 2014.
- Słownik historyczno - geograficzny ziem polskich w średniowieczu: Edycja elektroniczna. Redakcja ogólna: Tomasz Jurek, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk 2010-2016.
Opracowanie: Marek Romański - nauczyciel historii Szkoły Podstawowej w Kusiętach
czytano: 2569 razy
źródło: olsztyn-jurajski.pl
Strona główna
Ciekawostki
W czasach międzywojennych w Jaskini Towarnej, zwanej także Jaskinią Niedźwiedzią, znaleziono szczątki niedźwiedzi jaskiniowych i ślady pobytu ludzi ze ...dalej
-
Firma Motoplaneta Recykling Car to złomowanie aut ( demontaż oraz kasacja ) ...kontakt: 733044044dalej
-
