Z dziejów Krasawy
Strona główna » Aktualności » Z dziejów Krasawy
W cyklu artykułów dotyczących historii gminy Olsztyn w setną rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości proponujemy zapoznanie się z kolejnym tekstem Marka Romańskiego, nauczyciela historii Szkoły Podstawowej w Kusiętach, pod tytułem ,, Z dziejów Krasawy". Wszystkie teksty z tego cyklu są opublikowane również dodatkowo na naszej stronie internetowej w zakładce Dokumentacja dziejów.
Kontynuujemy cykl artykułów dotyczących historii gminy Olsztyn w setną rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości. Aktualnie proponujemy zapoznanie się z kolejnym tekstem Marka Romańskiego, nauczyciela historii Szkoły Podstawowej w Kusiętach, tym razem pod tytułem "Z dziejów Krasawy". Przypominamy, że wszystkie teksty z tego cyklu są opublikowane również dodatkowo na naszej stronie internetowej w zakładce Dokumentacja dziejów.
Krasawa - Wieś w parafii Zrębice, lokowana została zapewne w 1364 roku bowiem z tego roku pochodzi najstarszy przywilej na tamtejsze sołectwo. Nazwa topograficzna - krasy (barwny, pstry). Miejscowość pojawia się w źródłach historycznych w formie m.in.: z 1364 roku jako Kraszowa ze wzmianki z XVI wieku, w 1415 roku Crasowa, w 1441 roku Crassawa, w 1529 roku Crassova, w 1533 roku Craschawa, w latach 1782 - 1783 pisana jako Krasawy Dolne i Górne, w 1787 podana w formie Krassawa. Zapewne przez cały czas była własnością królewską w starostwie olsztyńskim, chociaż źródłowo poświadczona została w starostwie dopiero w 1458 r.
W 1441 r. wzmiankowany został kmieć z Krasawy Mikołaj Wiercioch. Wtedy to Rafał z Jaworznika z racji 1 grzywny długu zobowiązuje się dać kmieciowi Mikołajowi Wierciochowi z Krasawy wwiązanie do ról, łanów i łąk wójtowskich w Żarkach.
W 1459 r. m.in. tę wieś Paweł Olsztyński wymienił jako zastaw dla Piotra Potockiego z Potoku na wypadek nie wypłacenia w przewidywanym terminie należności. Ponownie ten sam starosta użył Krasawy jako zastawu w 1464 roku pożyczając od Piotra Potockiego 550 florenów. W 1468 roku Paweł z Olsztyna zobowiązuje się zapłacić 100 grzywien Marcinowi z Chocimowa, powiat sandomierski pod warunkiem wwiązania go do Zrębic i Krasawy - wtedy w powiecie żarnowieckim.
W 1364 roku król Kazimierz Wielki wystawia przywilej na sołectwo w Krasawie. Sołtys otrzymuje 2 łany, karczmę, ogród, szósty denar z czynszu i trzeci z karczmy. W 1415 roku wymieniany jest Mikołaj sołtys z Krasawy. W latach 1470-80 występuje sołectwo. W 1529 r. wymienione są role sołeckie w Krasawie. z których płacono wówczas dziesięcinę plebanowi w Zrębicach. Jak pokazuje inwentarz z 1532 r. należały do sołectwa 2 łany, tak jak to określał przywilej z 1364 r. Sołtys w Krasawie poświadczony został także w rejestrze poborowym z 1530 r., jako nie posiadający kmieci. Krasawa była niewielką wsią, w której mieszkało w latach 1532-1534 pięciu poddanych, których w inwentarzu z 1532 r. uznano za kmieci, posiadających łącznie 5 ról. Zapewne były to niewielkie półłanki. W rejestrze z 1530 r. podano, że do Krasawy należało 1,5 łanu. W 1564 roku Krasawa w starostwie olsztyńskim ma 7 kmieci na 7 łanach, którzy płacą po 12 groszy czynszu, pięciu z nich roboty najmuje i płaci po 18 groszy, a z pustych ról płacą łącznie 18 groszy, dają 14 kur. Z kmieciami z Suliszowic i Czatachowy składają się na wołu dla stacji królewskiej, nie dają natomiast sepu i nic płacą od dawna innych podatków.
W 1420 roku studentem Akademii Krakowskiej jest pochodzący z Krasawy Maciej Waniek. Prawdopodobnie z Krasawy pochodził ksiądz Sebastian Krasowic (Krasowicz), syn Szymona. Urodził się on w Krasowie (diecezja krakowska); wstąpił do seminarium 15 czerwca 1681 roku, przyjął pierwszą tonsurę i cztery święcenia niższe 31 maja 1681 r., diakonat 14.03.1682 r., oraz prezbiteriat - 12.06.1683 r., opuścił seminarium po otrzymaniu święceń kapłańskich na wikariat w Makowie.
W lustracji województwa krakowskiego z 1789 roku lustratorzy królewscy podają, iż we wsi Krassawa mieszkają m.in.: Michał Pala, Józef Kozieł, Franciszek Jędrosik, Maciej Grzybowski, Jan Knap, Mateusz Michalik, Andrzej Wnuk. Powinności tej wsi, "która ma pod sobą ról w liczbie 4 to m.in.: Odbywanie pańszczyzny tygodniowej ciągłych dni 12; szarwarków z dnia ciągłego 8. Solnego ogółem płaci zł 44 gr 12."
W 1721 roku pochowany jest w Zrębicach wójt wsi Krasawa szlachcic Michał z Gołuchowa Gołuchowski. „W 1765 roku jako posesorowie wójtostwa w Krassawie wymieniani są Józef i Agnieszka Doruchowscy, a następnie od 1779 roku Antoni Skoblewski. Lustratorzy piszą "Wójtostwo w Krassawie. Za przywilejem na osobę ur.ur. Józefa Doruchowskiego i Agnieszki z Silnickich małżonków, a teraz w posesyi JMP Skublewskiego. Propinacyi żadnej nie ma, wolny zaś wrąb w lasach starościńskich; w miejscu jednak przez JW starostę wyznaczonym rąbać ma. Intrata z tegoż wójtostwa z wysiewów okazanych, przez JMP Skublewskiego zaprzysiężonych, 1,5 ziarna rachując cenę powiatową na intratę:
|
Za żyta kor. 13, ćw. 2 m.1, po zł 6 |
zł 82 gr 15 |
|
Za pszenicy kor. 1 m. 2, po zł 8 |
zł 8 gr 15 |
|
Za jęczmienia kor. 1, ćw. 3, m.2 po zł 5 |
zł 9 gr 11 |
|
Za owsa kor.9 po zł 3 |
zł 27 |
|
Za tatarki kor. 9, m.2, po zł 4 |
zł 36 gr 15 |
|
Za grochu ćw. 3, po zł 6 |
zł 4 gr 15 |
|
Efficit podług ceny powiatowej |
zł 168 gr 11 |
Wytrąciwszy na zapłacenie dziesięciny zł. 8, zostaje połowa intraty zł 80 gr 5,5, którą rokrocznie dwiema ratami do Skarbu Koronnego wnosić ma."
W latach 1759 i 1763 wymieniane są w dokumentach królewskich "sołectwo albo karczma" w Krasawie. 29 lipca 1779 roku Komisja Rady Ekonomicznej Skarbu Koronnego wezwała wybrańca Stanisława Trąbskiego, aby okazał przywilej na łan wybraniecki w Krasawie. Lustracja wybraniectw z 1778 roku nie wymienia co prawda wybraniectwa w Krasawie, lecz w dołączonej do niej abiuracie kwitów konfederackich z 1773 roku występuje sołtys z Krasawy Stanisław Trąbski. W 1789 roku lustratorzy piszą o karczmie w Krasawie " W posesyi sz. szl. Stanisława i Elżbiety Trąbskich małżonków, którzy złożywszy przywilej, rezolucyją Komisyi Skarbowej i lustracyją łanowe determinują, a że po ustanowionym łanowym podatku, jak kwity świadczą, opłacanym nie miał rezolucyi uwalniającej siebie od opłacenia kwarty, przez ułożenie łanowego znieść się powinnej, my, komisarze i lustratorowie, okazany regestr wysiewów wylikwidowawszy, 1,5 ziarna na intratę i cenę powiatową otaksowawszy, przysięgę na rzetelność wysiewów przez szl.Trąbskiego zaręczającą przyjąwszy, że naznaczony z łanowego podatek, do myśli prawa połowę intraty wynoszący, być rzetelny okazuje się, przeto tychże posesorów w karczmie Krassawie przy obowiązku łanowego płacenia zostawujemy, od płacenia zaś kwarty uwalniamy. Łanowego ma płacić na rok złp. 50."
W czasie zaborów wieś wójtostwo i sołectwo Krasawa weszły w skład Dóbr Narodowych Olsztyn. W 1827 r. było tu 20 domów i 129 mieszkańców pracujących na 454 morgach. Przed wybuchem I wojny światowej w Zrębicach powstało Wiejskie Towarzystwo Szkolne, do którego należały także Biskupice i Krasawa.W II Rzeczypospolitej w dokumentach gminnych wymieniana jest: w 1921 roku: Krasawa Stara, Krasawa Stare Pole lub inaczej w 1934 roku kolonia Staropole. Następnie bliżej czasów współczesnych w 1974 roku pojawiają się zapisy nazwy części wsi: Krasawa Pierwsza, Krasawa Druga, Rędziny i Wolnica. Cała Krasawa w 1921 roku liczyła 172 mieszkańców i odnotowano tutaj 34 budynki mieszkalne. W 1923 roku pojawia się nazwa: Osada pokarczemna Krasawa o powierzchni: 0.8398 ha, w całości ziemia orna 5 klasy. Data przekazania do parcelacji: 9.02.1923 r. Osadę dzierżawił Wincenty Otrębski od 23.10.1921 r. Termin kontraktu: 1.10.1922 r. - 1.10.1923 r.
W pobliżu miejscowości w Sokolich Górach między wzgórzami Donicą i Karzełkiem zginął 31 maja 1936 roku Jan Stelmach - dziewiętnastoletni praktykant leśny. Jego śmierć nastąpiła w wyniku eksplozji aparatu zawierającego dwusiarczan węgla, którym spryskiwał uprawy leśne. Niedaleko miejsca tragedii znajduje się niewielka kapliczka.
Warto zapamiętać epizod z czasów II wojny światowej. Przed południem 4 września 1939 r. w okolicy gajówki Bogdaniec w lasach na południowy-wschód od Krasawy do niewoli niemieckiej dostały się resztki okrążonych jednostek 7 Dywizji Piechoty z jej dowódcą gen. Januszem Gąsiorowskim i sztabem. Tylko nielicznym żołnierzom udało się wyrwać z matni. Dzień wcześniej 3 września w Krasawie ok. godz. 7 wieczorem zginął Stanisław Niewiadomski (kawaler, lat 19). W czasie II wojny światowej w lasach Krasawy miejscowa placówka AK brała udział w przyjmowaniu zrzutów broni.
W latach 1969 i 1971 zbudowano we wsi wodociąg o długości 1 km, w celu zlikwidowania deficytu wody. Krasawa administracyjnie należała do Gminy Olsztyn w latach 1867-1952. Następnie do Gminy Zrębice w latach 1952-1954. W latach 1954-1961 do Gromady Zrębice. Od 1961 r. do 1972 r. do Gromady Olsztyn a od 1 stycznia 1973 r. należy ponownie do Gminy Olsztyn. Przez wieś przebiega rowerowy szlak turystyczny.
Bibliografia:
- Informacje Punktu Dokumentacji Dziejów Gminy Olsztyn
- Lustracja województwa krakowskiego : 1789. Cz. 2, Powiat lelowski oraz starostwo kłobuckie i brzeźnickie / wydała Alicja Falniowska-Gradowska i Irena Rychlikowa, Wrocław 1963.
- Łągiewka K., Ziemiaństwo z okolic Częstochowy 1793 – 1945, http://www.genealodzy.czestochowa.pl/forum/dyskusje-dot-artykulow/(dostęp 15.10.2015)
- Nabiałek K., Starostwo olsztyńskie od XIV do połowy XVII wieku, Kraków 2012.
- Słownik historyczno - geograficzny ziem polskich w średniowieczu: Edycja elektroniczna.
Redakcja ogólna: Tomasz Jurek, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk 2010-2016.
- Snoch B., Miejscowości sołeckie Gminy Olsztyn, „Almanach Częstochowy 2017”, Częstochowa 2017.
- Zugaj L., Historia Gminy Olsztyn. Akty prawne - Mapy - Dane.
Opracowanie: Marek Romański
czytano: 2225 razy
źródło: olsztyn-jurajski.pl
Strona główna
Ciekawostki
W czasach międzywojennych w Jaskini Towarnej, zwanej także Jaskinią Niedźwiedzią, znaleziono szczątki niedźwiedzi jaskiniowych i ślady pobytu ludzi ze ...dalej
-
Firma Motoplaneta Recykling Car to złomowanie aut ( demontaż oraz kasacja ) ...kontakt: 733044044dalej
-
