Starosta częstochowski, który odnowił oblicze Olsztyna

Kazimierz Kühn urodził się 10 lutego 1875 r. w Płocku. Ukończył Politechnikę w Rydze. W 1910 r. podjął pracę w Płocku. Do Częstochowy trafił po odzyskaniu niepodległości. W 1920 r. objął urząd Starosty Częstochowskiego. Funkcję tę przyszło mu sprawować aż 12 lat. Dał początek wielu przedsięwzięciom kulturalnym i naukowym. Powołał Towarzystwo Akcyjne, którego zadaniem było doprowadzenie do wybudowania Teatru Miejskiego, stojącego do dziś przy ul. Kilińskiego 15. Zaproponował utworzenie Towarzystwa Popierania Kultury Regionalnej, które prowadziłoby badania naukowe nad Ziemią Częstochowską  i zajmowałoby się popularyzowaniem ich wyników oraz wiedzy o regionie (do dziś funkcjonuje jako Częstochowskie Towarzystwo Naukowe). Był inicjatorem powstania Szkoły Przemysłu Ludowego, w której młodzi ludzie uczyli się tkactwa zdobniczego, farbiarstwa, itp. Mimo niestabilnej sytuacji gospodarczej, za jego kadencji otwierano liczne szkoły i przedszkola, wybudowano 225 kilometrów dróg w powiecie, zorganizowano 118 jednostek Straży Pożarnej, lecznice dla zwierząt i szpitale. Wspierano także działalność kas pożyczkowych i budownictwo publiczne: domów ludowych, urzędów gminnych. Zauroczony pięknem krajobrazu Olsztyna Kühn zatroszczył się szczególnie o rozwój tej miejscowości, która z zaniedbanej wsi przekształciła się w ośrodek letniskowy dla mieszkańców Częstochowy.

Tak pisano o Olsztynie w Gazecie Urzędowej Wydziału Powiatowego w Częstochowie z 24 maja 1930 r.: „Miasteczko to, położone malowniczo u podnóży ruin niegdyś wspaniałego zamku kazimierzowskiego, należało do najbiedniejszych miejscowości powiatu, a nędza i ciemnota jego mieszkańców były wprost przerażające.

Nędzna ziemia, a jeszcze nędzniejsza jej uprawa. Zamiast krów – kozy, z trudem wynajdujące sobie nędzne pożywienie na stokach tu i ówdzie malowniczą ręką  rozrzucanych skał. Grupki półnagiej i głodnej dziatwy, bawiącej się na piaszczystej drodze lub brudnym, pełnym wyrw i dołów rynku, półpijany mieszkaniec Olsztyna szukający zapomnienia o swojej nędzny w kieliszku – oto obrazek, jaki można było jeszcze (…) w 1918 r. (…) codziennie obserwować w Olsztynie. Na tę miejscowość, odciętą prawie od świata nieprzebytymi piaskami lotnymi zwrócił pan starosta Kazimierz Kühn swe oczy, odczuł szlachetnym sercem niedolę Olsztyniaka  i postanowił podnieść go do godności człowieka. Przede wszystkim wybudowana została szkoła i założone przedszkole. W następnych latach Olsztyn otrzymuje połączenie szosą z Częstochowy, odległą o 12  kilometrów”.

Upamiętnieniem tego faktu jest ostaniec – pomnik z 1927 r. Budowana wówczas bita droga z Częstochowy przez Olsztyn do Lelowa osiągnęła setny kilometr na terenie powiatu częstochowskiego. Na ustanowionym ostańcu z wapienia skalnego wykuto motto z wypowiedzi Józefa Piłsudskiego: „Idą czasy, których znamieniem będzie wyścig pracy, tak jak przedtem był wyścig żelaza, jak przedtem był wyścig krwi.” Pod cytatem umieszczono napis:     „ Z powodu ukończenia budowy setnego kilometra drogi bitej przez Samorząd Powiatu Częstochowskiego w dziesiątym roku samodzielnego bytu Ojczyzny kamień ten dn. 2.10.1927 r. położono.” W uroczystym odsłonięciu pomnika wziął udział starosta Kazimierz Kühn.

Malowniczość okolicy, zdrowy klimat i dogodne położenie za miastem przyciągało całe rzesze mieszkańców Częstochowy na wypoczynek do Olsztyna. Po bardzo długich i uciążliwych perswazjach, starosta wraz ze współpracownikami skłonili mieszkańców wsi do rozparcelowania części swych wspólnot – nieużytków porośniętych karłowatym laskiem iglastym, i do założenia kolonii letniskowej. Przeznaczony do parcelacji obszar 44 hektarów został podzielony na 114 parceli, które w ciągu kilku miesięcy zostały rozprzedane za sumę 56 tys. zł. Za uzyskane z parcelacji pieniądze powstał w 1926 r. budynek Urzędu Gminnego z salą domu ludowego, uporządkowano także w 1929 r. rynek z chodnikami i studnią artezyjską. Na nieużytkach, które nie przynosiły żadnych korzyści prócz garstki ściółki, powstało kilkanaście pięknych wili letniskowych, przy budowie których mieszkańcy Olsztyna znaleźli zatrudnienie. W 1928 r. założono kamieniołomy, co także poprawiło możliwości zarobkowe mieszkańców. Dzięki pracy starosty Kazimierza Kühna w niedziele i święta do tak zapadłej i brudnej, na początku XX wieku, miejscowości ściągały tłumy wycieczkowiczów z Częstochowy, z których każdy zostawił  po kilka groszy za mleko, masło i jaja. Już w latach trzydziestych Olsztyn należał do najpiękniejszych miejscowości w powiecie, a jego mieszkańcy otrząsali się powoli z nędzy.

Starosta Kazimierz Kühn w 1925 r. został odznaczony Orderem Odrodzenia Polski. Rozstał się z regionem częstochowskim w 1932 r., kiedy został przeniesiony na urząd Inspektora Samorządowego województwa stanisławowskiego. W latach 1936-39 pracował na stanowisku profesora i przewodniczącego  Rady Naukowej w Instytucie Samorządu Terytorialnego w Warszawie. Problematyką samorządności zajmował się nawet w czasie wojny, lecz powstałe wówczas  prace przepadły w Powstaniu Warszawskim. Po powstaniu trafił do Częstochowy i tu pozostał. Przez cztery lata był kustoszem Muzeum Miejskiego, później ponownie poświecił się pracom badawczym. Był autorem m.in. dzieła „Rola samorządu w rozwiązaniu doniosłych zagadnień Państwa” oraz dwutomowej pracy „Ludzkość sama się sobą rządzi”. Żoną  Kühna była Wanda Dołęga-Ulińska (1879 –1957), założycielka i przewodnicząca Koła Ligi Obrony Powietrznej Państwa w Częstochowie. Z małżeństwa z nią Kazimierz Kühn miał dwie córki; Hannę (1903-2003) księgową Spółdzielni Poligraficzno – Wydawniczej „Udziałowa”  w Częstochowie, zamężną z Franciszkiem Kłopotkiem - Główczewskim, zesłańcem na Syberię, oraz Irenę (1904-1993) zamężną z Tadeuszem Wierzejskim, porucznikiem 27 pułku piechoty, a następnie z Władysławem Neugebauerem.  Kazimierz Kühn zmarł 15 maja 1957 r. w Częstochowie. Władze samorządowe Olsztyna pamiętały o jego zasługach dla miejscowości. Jedna z ulic nosi dziś jego imię.
                                       
 

Bibliografia:
1)    „Gazeta Urzędowa Wydziału Powiatowego w Częstochowie”, 24.05.1930, nr 13 –14.
2)    Łączewski J., Teksty źródłowe z dziejów Częstochowy i regionu w okresie 1918-1939, Częstochowa 1999.
3)    Sętowski J.,  Kazimierz Jan Kühn (1875-1857). Zarys bibliografii starosty powiatu częstochowskiego, wyd. Ziemia Częstochowska – Tom XXVII, Szkice i materiały dotyczące powiatu częstochowskiego, pod red. M. Antoniewicza, Częstochowa 2000.
4)    Sętowski J., Cmentarz Kule w Częstochowie. Przewodnik biograficzny. Hasło - Kühn Kazimierz Jan (1875-1857). , Częstochowa 2005.

                                                                                                  

Opracowanie: Marek Romański
 

W kościele olsztyńskim znajduje się niezwykły obraz, na którym, jak głosi legenda, Anioł odbił własne oblicze słynące z nieziemskiej urody.dalej