Z dziejów parafii pod wezwaniem św. Idziego w Zrębicach
Strona główna » Aktualności » Z dziejów parafii pod wezwaniem św. Idziego w Zrębicach
Z okazji odpustu w parafii pw. św. Idziego w Zrębicach oraz kontynuacji cyklu artykułów dotyczących historii gminy Olsztyn w setną rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości proponujemy zapoznanie się z kolejnym tekstem Marka Romańskiego, tym razem pod tytułem "Z dziejów parafii pw. św. Idziego w Zrębicach". Przypominamy, że wszystkie teksty z tego cyklu są opublikowane również dodatkowo na naszej stronie internetowej w zakładce Dokumentacja dziejów.
Parafia w Zrębicach istnieje od 1334 r., kiedy to wzniesiono drewniany kościółek pod wezwaniem Wszystkich Świętych ( prawdopodobnie z fundacji króla Kazimierza Wielkiego), przy którym było dwóch księży. W XV wieku Księga Uposażeń Jana Długosza („Liber Bneficiorum”) podaje opis parafii, jej uposażenia i płaconych dla biskupa krakowskiego dziesięcin. Parafia we wsi Sdrabica wspomniana jest też w 1529 r. jako należąca do dekanatu lelowskiego. Jest tutaj kościół parafialny z proboszczem ks. Pawłem. Wizytacja ks. Radziwiłła z 1596 roku podaje, że "we wsi Zrębica stoi kościół parafialny, drweniany pod wezwaniem wszystkich Świętych konsekrowany patronatu królewskiego". Do parafii należą; Zrębica, Krassawa i Kuźnica czyli fryszerka officina ferri Ossiny (Osiny koło Poraja). W 1606 r. wydzielono ze Zrębic nową parafię w Poczesnej. Opisy z lat 1783-1784 przekazały, że południową i zachodnią część parafii zalegały rzadkie lasy sosnowe, które od Krasawy ciągnęły się pod Olsztyn. W północnej części rósł niewielki las sosnowy, należący do Skowronowa i Bukowna. W 1748 r. wspomniano jeszcze tu drewniany szpital z czterema ubogimi. Stary kościół uległ zniszczeniu w XVIII wieku, o czym pisze w 1778 r. proboszcz Zrębic - ksiądz Bieliński, a także w 1782 r. generalny Wizytator Diecezjalny ks. Jacek Kochański. W 1789 r. zbudowano nowy kościół pod wezwaniem św. Idziego - drewniany, o konstrukcji zrębowej, oszalowany na zewnątrz, który nadal służy parafianom. Prawdopodobnie znajdują się w nim fragmenty pierwszego kościoła. Po rozbiorach parafia należała do najbiedniejszych, a podniósł ją z upadku materialnego ks. Lalewicz w drugiej połowie XIX w.
Świątynia posiada dachy dwuspadowe podbite gontem, trzy ołtarze - ołtarz główny, barokowy z połowy XVII w. z obrazem św. Idziego nieznanego autora, uważany za cudowny. Święty Idzi przedstawiony jest jako zakonnik w białym habicie, przepasanym sznurkiem, w czarnym płaszczu z kapturem. Głowa świętego otoczona jest jasnością. W prawej ręce trzyma krzyż, w lewej białą lilię. W prawym ramieniu tkwi strzała. Do stóp pustelnika łasi się łania. Na dole obrazu widnieje napis:”1714” i „X.J.J.P.Z.” - prawdopodobnie jest to rok odnowienia obrazu staraniem ks. Jana Jaskółowicza, proboszcza Zrębic. Na drugiej stronie podpisany jest Andrzej Klimkiewicz, prawdopodobnie malarz, który ten obraz odnowił. Św. Idzi jest uważany przez lud za patrona kojarzącego małżeństwa i wypraszającego potomstwo. W świątyni znajduje się ambona z XVIII w., późnogotycka kamienna chrzcielnica, organy i fotel celebransa z XIX w., a w kruchcie kropielnica miedziana z 1717 r.
Przy kościele stoi drewniana dzwonnica z XVII w. Wewnątrz niej wiszą dwa dzwony, z których jeden - z 1632 r., posiada napis minuskułowy.
W latach 1954-1955 kościół w Zrębicach pokryto nowymi gontami, w 1956 r. - za proboszczowania ks. Zbigniewa Lewińskiego - zelektryfikowano go. Jego następca, ks. Stanisław Bigaj (1963 - 1969) przeprowadził w latach 1966 -1968 gruntowną konserwację wnętrza. Ksiądz Roman Kuźmiński wyremontował plebanię i pokrył dach dzwonnicy nowymi gontami. Aktualnie proboszczem parafii jest ks. Włodzimierz Białek, który podejmuje dalsze działania remontowo–konserwatorskie.
Przy parafii w Zrębicach istniała również szkoła. Wizytacja ks. Kazimierskiego, archid. krak. w 1596 roku wspomina plac pod szkołę w Zrdębicy; kierownik pobiera 4 zł. od proboszcza. Wizytaror nakazuje wystawić budynek szkolny i utrzymywać stałego kierownika. Wizyta biskupa Maciejowskiego w 1602 roku znajduje budynek szkolny porządnie zdudowany z ogrodem. Wizytacja Tylickiego pisze, że jest domek szkolny z ogrodem. W 1663 roku jest wymieniony Jan Łaskawski - nauczyciel w Zrębicach. W 1697 roku zmarł w skutek starości Tomasz Koszewski (Kozarski), rektor szkoły w Zrębicach. Pochowany został w kościele.
W pewnej odległości od kościoła ukryta jest w leśnym gąszczu skała związana z dawną legendą. W jej pionowej ścianie widać charakterystyczną, jakby naturalną wnękę, w której umieszczony był niegdyś krzyż drewniany. Zniszczony, na pocz. XXI w. został zastąpiony niewielką kapliczką z obrazkiem św. Idziego. Właśnie w tej wnęce miał się ukazać w XVII w. starzec, który w okresie jednego z pomorów nakazał zrozpaczonym ludziom modlitwy pokutne oraz korzystanie z wody pobieranej ze źródełka, które wskazał ręką. Starcem tym miał być św. Idzi, opat zakonu, a później pustelnik żyjący na przełomie VII i VIII w. w Prowansji (południowa Francja). Uznawany za uzdrowiciela stał się patronem ludzi chorych i orędujących o pomoc w przypadkach niepłodności. Na miejscu wskazanego wtedy przez starca źródełka stoi dzisiaj studnia, w której nigdy nie wysycha woda, mimo skalnego podłoża. Obok niej krzyż na kamiennym postumencie. Natomiast od południa okolicę zamyka pobliska kaplica polna również związana z kultem św. Idziego. Ta kamienna budowla w kształcie rotundy powstała w 1947 r., na miejscu wcześniejszych, drewnianych kapliczek, którym początek dała wotywna - za ustąpienie zarazy - postawiona przez księdza Bartłomieja Magdalińskiego w połowie XVII w. Znajdował się w niej obraz św. Idziego namalowany w 1652 r., który później przeniesiono do drewnianego kościoła w Zrębicach. W 2007 r. Urząd Gminy w Olsztynie wytyczył w tym rejonie szlak turystyczny o nazwie „Dróżki św. Idziego”.
W odpust, w pierwszą niedzielę po 1 września, matki od wieków przychodzą z dziećmi do kościoła pod wezwaniem św. Idziego w Zrębicach, aby otrzymać dla nich specjalne błogosławieństwo. Po to błogosławieństwo przyjeżdżają nawet z odległych miejscowości. W 1903 r. dla uświetnienia nabożeństwa do św. Idziego sprowadzono z Rzymu relikwie patrona, które można ucałować w dzień odpustowy.
Na cmentarzu parafialnym w Zrębicach, w zadbanych mogiłach spoczywają obok siebie żołnierze polscy i niemieccy - polegli w walce stoczonej 3 września 1939. Są dwa groby ofiar wrześniowej tułaczki (podobno mieszkańców Częstochowy), znajdujące się obok mogiły polskich żołnierzy. W jednym z nich spoczywają: 75-letni Jan Łyszczarz i 45-letni Franciszek Kimla, który na nagrobnym zdjęciu jest w mundurze legionisty. Tuż obok jest grób 53-letniego Tomasza Martałka, który także zginął w trzecim dniu wojny.
Parafia w Zrębicach należała administracyjne m.in. do diecezji krakowskiej, następnie wrocławskiej (1800-1811), ponownie krakowskiej (1811-1842) . Dalej do kielecko-krakowskiej (1842-1882). W 1882 roku przyłączono ją do diecezji kieleckiej. W 1925 roku weszła w skład diecezji częstochowskiej. Od 1992 roku znajduje się w archidiecezji częstochowskiej.
Parafia w Zrębicach wchodziła historycznie w skład dekanatów m.in.: lelowskiego, siewierskiego, będzińskiego, żareckiego, aktualnie olsztyńskiego.
W dokumentach źródłowych wymieniono proboszczów parafii w Zrębicach. Byli to dotychczas m.in.: ks. Paweł (1529), Adam ze Stężycy (1538), Ambroży Złocki (1634), Bartłomiej Magdaleński (1663), Franciszek Jan Ciepielowski (1674-1691), Wincenty Prockowski (zastępstwo 1692), Franciszek Jan Ciepielowski (1692-1695), Jan Antoni Jaskółowicz (1696-1738, pochowany przed ołtarzem w dawnym kościele w Zrębicach ),Sebastian Stolecki (zastępstwo 1638), Józef Pluciński oraz Grzegorz Józef Dyski (komendarze w Zrębicach 1638), Antoni Bojarski (1738), Grzegorz Józef Dyski (komendarz w 1639) Szymon Kleszczyński (komendarz 1740-1741), Kazimierz Józef Kurdebelski (komendarz1742-1746), Adam Pulka (zastępstwo 1747), Grzegorz Augustyn Poński (zastępstwo 1747-1748), Jakub Rajewicz (zastępstwo 1748-1753), Antoni Jeżewski (zastępstwo 1754 -1756), Wojciech Stanisław Maszczykowski (zastępstwo 1756), Antoni Bojarski (1756), Michał Krupczyński (1756-1759 - komendarz), Maciej Juszyński (1760 - komendarz), Antoni Bojarski (1760-1762), Michał Krupczyński (1762-1765 - komendarz), Jan Klichowski (1765-1778), Antoni Machrowski (zastępstwo 1779), Wojciech Bieliński (1779-1804), w 1781 roku jest również wikary ks. Wojciech Nowobielski, Wawrzyniec Giadyszewski (1805-1833), Antoni Gruszczyński (zastępstwo 1833-1835), Dionizy Smoliński (zastępstwo 1835-1837), Wawrzyniec Gładyszewski (zastępstwo 1837-1841), Bruno Dusiński (zastępstwo 1842), Józef Grysiński (1842 - 1868), Józef Zaydler (1868-1880), Maciej Batorski ( administrator, proboszcz z Olsztyna 1880 ) , Jan Lalewicz (1880-1901), Maciej Batorski (zastępstwo 1901), Mikołaj Libura (1901-1905), Jan Marszałek (1905-1910). Maciej Batorski (zastępstwo 1910), Nastepnie proboszczami byli: Jan Bronikowski (1911-1913), Władysław Frąckiewicz (1913), Maciej Batorski (zastępstwo 1914), Kazimierz Błasik (zastępstwo 1915), Stanisław Orłowski (1916-1917), Marian Pankiewicz (1917), Roman Pachelski (1918), Stanisław Gałczyński (1919). Po nim Ignacy Wesołowski (1919 - 1930), Stanisław Nuszkiewicz (1930 - 1935), Jan Szyca (1935 - 1937), Stefan Degen (1937 - 1938), Józef Zabrała (1938 - 1940), Franciszek Porczyński (1940 - 1945), Jan Broszkiewicz (1945), Antoni Rawicki (1945), Jan Brunak (1945 - 1946), Lucjan Kobiński (1946 - 1953), Zbigniew Lewiński (1953 - 1963), Stanisław Bigaj (1963 - 1969), Stanisław Lech (1969 - 1971), Roman Kuźmiński (1971 - 1999), Włodzimierz Białek (1999 - nadal).
Warto wiedzieć, że w 1905 roku ksiądz Grzegorz Augustynik wydał broszurkę p.t. "Nabożeństwo do św. Idziego", oraz wiadomość o parafji i kościele w Zrębicach".
Na koniec warto zwrócić uwage na niektóre wpisy w księgach parafii w Zrębicach np.:
1696 rok. Pleban podaje w metrykach, że kościół w I niedzielę po św. Łukaszu obchodzi rocznicę poświęcenia.
1702 rok. Ks. Jaskółowicz pochował pod ołtarzem swą siostrę Mariannę, pannę z Koziegłów.
1706 rok. 4 czerwca pochowano w kościele Michała Lenartowicza, szlachcica z Krassawy sołtysa, zaś 20 czerwca jego córeczkę Teresę, a 27 czerwca synka.
1708 rok. 28 października odbył się pogrzeb Błażeja Łepczyka, kościelnego, który chcąc schować worek tatarki na strychu kościoła, spadł z nim i z dwiema tarcicami na dół i żył tylko godzinę.
1709 rok. Moskale do Źręmbic przyszli. Stali na plebanii na tydzień, w niwecz wszystko niszczyli.
1715 rok. 1 lutego pochowany żołnierz polski z regimentu generała Donhofa.
1716 rok. Pochowano w kościele szlachcica Antoniego, synka Michała i Katarzyny Gołuchowskich.
1719 rok. 23 stycznia pochowano szlachcica Franciszka Konopickiego ze wsi Ossiny w babieńcu.
1734 rok. 12 lutego zmarł chłopczyk szlachcic Jan Staldenowius.
1738 rok. 17 czerwca zmarł ks. Jan Antoni Jaskółowicz opatrzony św. Sakramentami proboszcz źrembicki od lat 42, kapłan od lat 50, przeżywszy lat 75 i 2 miesiące. Odznaczał się pobożnością, gorliwością,miłością dla przyjaciół, miłosierdziem dla ubogich. Pochowany we własnym grobie przed wielkim ołtarzem. Kościół wyrestaurował i pokrył.
1747 rok. Pochowano w kościele szlachciców Piotra syna Józefa i Katarzynę Woyciechowskich ze wsi Krassawy, (w 1746 pochowano ich synka Antosia).
1748 rok. Ślub Wojciecha Krosnowskiego poddelegata i instig. siewierskiego z panną Anną Doruchowską z Osin.
1772 rok. Chrzci ks. Jan Klichowski Andrzeja, syna szlachciców Magdaleny z Bontanich i Dominika Kruszewskich, dzierżawców Siedlca Pustego.
1772 rok. W czerwcu ślub szlachciców Macieja Gąsowskiego z Klepaczki z Różą Wojciechowską z Osin. Obecni Józef Ziebrocki i Józef Opolski, kapitan konfederacji. (barskiej - przyp. aut.).
1778 rok. Ksiądz Buliński pisze, że kościół pochylił się do upadku m.in. kruchta zgniła, podłoga z tarcic przez chowanie zmarłych pod kościołem, zrujnowana.
1782 rok. Ks. Kochański, wizytator nakazuje wyremontować bądź postawić nowy kościół.
1889 rok. Ks. Kuliński, biskup kielecki, zastał tu porządek, kościół dźwignięty z upadku, zaś ks. proboszcz Lalewicz pracowity, dobry rządca kościoła tak w sprawach duchownych jak i materialnych.
Bibliografia:
- Informacje Punktu Dokumentacji Dziejów Gminy Olsztyn
- Katalogi kościołów i duchowieństwa diecezji częstochowskiej 1958, 1968, 1978. Częstochowa. Wyd. Kurii Diecezjalnej.
- Kumor B., Granice (archi)diecezji krakowskiej (1000-1939) Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 6/1-4, ss. 535-556, 1963.
- Pałka W., Historia kościoła parafialnego p.w. św. Idziego w Zrębicach, „Grodziszcze” – Olsztyński Kwartalnik Informacyjny, lipiec–grudzień 2000, nr 3/4 (8/9).
- Siwiński A., Przydrożna kronika ziemi częstochowskiej. Przewodnik rowerowy. Część I, Częstochowa 2009.
- Wiśniewski J., Diecezja częstochowska : opis historyczny kościołów i zabytków w dekanatach : będzińskim, dąbrowskim, sączowskim, zawierckim i żareckim oraz parafji Olsztyn, Mariówka Opoczyńska 1936.
- Zwoliński M. , Olsztyn k/Częstochowy, Olsztyn 1994.
- Zdjęcia pochodzą z Archiwum Szkoły Podstawowej w Zrębicach oraz Andrzeja Romańskiego.
Opracowanie: Marek Romański - nauczyciel historii Szkoły Podstawowej w Kusiętach
czytano: 2369 razy
źródło: olsztyn-jurajski.pl
Strona główna
Ciekawostki
W czasach międzywojennych w Jaskini Towarnej, zwanej także Jaskinią Niedźwiedzią, znaleziono szczątki niedźwiedzi jaskiniowych i ślady pobytu ludzi ze ...dalej
-
Firma Motoplaneta Recykling Car to złomowanie aut ( demontaż oraz kasacja ) ...kontakt: 733044044dalej
-
