Jezioro krasowe - Kusięta

Jeziorko krasowe w Kusiętach, fot. M. Szelest

Tuż na północny zachód od stacji kolejowej w Kusiętach, w dnie szerokiego obniżenia dolinnego, znajduje się podłużne jeziorko. Jego zasięg zmienia się sezonowo, w zależności od ilości opadów. Jest to forma krasowa, powstała w miejscu dużego leja krasowego (lub kilku połączonych lejów).

Krasowa depresja zapełniona została nieprzepuszczalnymi glinami, co spowodowało zahamowanie odpływu wód powierzchniowych do podziemnych poziomów wodonośnych istniejących w pokładach wapieni. Jeziorko to jest unikatowym obiektem w skali całego kraju; podobne formy notowane są tylko z obszarów krasowych Wyżyny Lubelskiej.

Kusięta - Uwał

Około 0,5 km na północ od stacji kolejowej w Kusiętach, wśród łąk i pól istnieje wąska na 20-50 m i długa do 300 m strefa połączonych ze sobą obniżeń terenu. Ta wydłużona depresja przebiega z północy na południe. Głębokość kolejnych obniżeń, tworzących uwał, dochodzi do 10 m.

Uwał to oryginalna forma terenu, typowa dla obszarów podlegających intensywnym procesom krasowym. W miarę swego rozwoju podziemne ciągi jaskiniowe uzyskują połączenie z powierzchnią terenu poprzez system lejów (zapadlisk, studni) krasowych. W przypadku gęstego nagromadzenia, leje łączą się ze sobą i w ten sposób powstaje uwał - "dolinka" o stromych zboczach i nierównym dnie.  Uwał w Kusiętach powstał z połączenia dziesięciu takich lejów krasowych. Pod nim musi istnieć w pokładach wapieni rozbudowany system jaskiniowy. Uwał jest wciąż okresowo aktywny; podczas dużych deszczów lub wiosennych roztopów niewielkie strumienie spływają do uwału i nikną w nim (tzw. ponor), dostając się do podziemnego systemu krasowego.

Uwał to bardzo rzadko forma rzeźby terenu w naszym kraju. Podobne zjawisk występują tylko na Ponidziu oraz na Wyżynie Lubelskiej. Jest to dowód na znaczne zaawansowanie procesów krasowych w tej części Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Współwystępowanie na jednej linii uwału i jeziorka krasowego sugeruje, że obie te formy okolic Kusiąt związane są z jednym systemem jaskiniowym znajdującym się blisko pod powierzchnią terenu.

W czasach międzywojennych w Jaskini Towarnej, zwanej także Jaskinią Niedźwiedzią, znaleziono szczątki niedźwiedzi jaskiniowych i ślady pobytu ludzi ze ...dalej